เคยสังเกตไหมว่า เด็กบางคนสามารถ ควบคุมอารมณ์ จัดการงานที่ได้รับมอบหมาย และแก้ปัญหาได้อย่างคล่องตัว ในขณะที่บางคนอาจลืมของง่าย ทำงานไม่เสร็จ หรือวอกแวกเป็นประจำ?
ความแตกต่างเหล่านี้เกี่ยวข้องกับ Executive Function (EF) หรือ ทักษะบริหารจัดการตนเอง ซึ่งเป็นชุดทักษะที่ช่วยให้เด็กคิดเป็น ทำเป็น และควบคุมพฤติกรรมของตัวเองได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ทำไม EF ถึงสำคัญ?
Executive Function เปรียบเสมือน “CEO ของสมอง” ที่ช่วยให้เด็กสามารถ จดจ่อ วางแผน และตัดสินใจได้ดี ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญของ การเรียนรู้ ความสัมพันธ์ และความสำเร็จในอนาคต
หากเด็กไม่มีทักษะ EF ที่ดี พวกเขาอาจ ขาดระเบียบวินัย จัดการเวลาไม่ได้ และควบคุมอารมณ์ไม่อยู่ ส่งผลกระทบต่อทั้งชีวิตการเรียนและความสัมพันธ์กับผู้อื่น
แล้ว EF ประกอบไปด้วยอะไรบ้าง? มาทำความรู้จักกับ 9 ทักษะสำคัญของ EF พร้อมตัวอย่างที่เข้าใจง่ายกัน!
9 ทักษะสำคัญของ Executive Function
1. ความจำใช้งาน (Working Memory)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการจำและใช้ข้อมูลในระยะสั้น
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• เด็กจำคำสั่งว่า “ไปหยิบรองเท้า แล้วเอามาวางที่ประตู” และทำตามได้
• สามารถจำสูตรคูณเพื่อใช้ในการคำนวณ
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• เล่นเกมจำคำศัพท์ เช่น “ฉันไปตลาดและซื้อ…” ให้ลูกเติมของที่ซื้อเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ
• ให้ลูกช่วยจำรายการของที่ต้องซื้อเวลาช้อปปิ้ง
2. การควบคุมตนเอง (Inhibitory Control)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการควบคุมอารมณ์และพฤติกรรมไม่ให้ทำตามแรงกระตุ้น
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• เด็กไม่เผลอพูดแทรกขณะคุณครูกำลังสอน
• สามารถรอคิวเล่นของเล่นโดยไม่แย่งเพื่อน
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• เล่นเกมที่ต้องรอคิว เช่น “Simon Says”
• สอนลูกให้รู้จัก “หยุด-คิด-ทำ” ก่อนแสดงพฤติกรรมใด ๆ
3. การยืดหยุ่นทางความคิด (Cognitive Flexibility)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการปรับตัวเมื่อต้องเผชิญกับการเปลี่ยนแปลง
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• เล่นเกมแล้วกฎเปลี่ยนกลางคัน แต่เด็กยังเล่นต่อได้โดยไม่หงุดหงิด
• เปลี่ยนแผนไปเล่นของเล่นอื่นได้ เมื่อลูกบอลหายไป
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• ให้ลูกลองเล่นเกมที่เปลี่ยนกฎได้ เช่น “Uno” หรือ “หมากฮอส”
• สอนลูกให้คิดแผนสำรอง (Plan B) หากแผนเดิมไม่ได้ผล
4. การควบคุมอารมณ์ (Emotional Control)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการจัดการอารมณ์เมื่อเผชิญกับความผิดหวังหรือความเครียด
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• เด็กแพ้เกมแล้วไม่ร้องไห้หรือโวยวาย
• สามารถสงบสติอารมณ์เมื่อต้องรอคอยนาน
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• ฝึกให้ลูก สูดลมหายใจลึก ๆ หรือ นับ 1-10 เมื่อต้องการสงบอารมณ์
• สอนลูกให้พูดถึงความรู้สึกของตัวเอง เช่น “หนูรู้สึกเสียใจ แต่หนูจะลองใหม่อีกครั้ง”
5. การมีสมาธิ (Focus)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการจดจ่อกับงานที่ทำโดยไม่วอกแวก
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• สามารถฟังคุณครูสอนจนจบ โดยไม่เหม่อลอย
• ทำการบ้านเสร็จโดยไม่เล่นโทรศัพท์ไปด้วย
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• ให้ลูกเล่นเกมที่ต้องใช้สมาธิ เช่น “ของเล่นตัวต่อ” หรือ “จับผิดภาพ”
• ใช้เทคนิค Pomodoro (ตั้งเวลาทำงาน 25 นาที พัก 5 นาที)
6. การประเมินตนเอง (Self-Monitoring)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการตรวจสอบข้อผิดพลาดและพัฒนาตัวเอง
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• รู้ตัวว่าลืมทำการบ้าน และรีบแก้ไขเองโดยไม่ต้องให้พ่อแม่บอก
• หลังสอบเสร็จ สามารถบอกได้ว่าข้อไหนทำถูกและข้อไหนต้องปรับปรุง
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• ให้ลูกสะท้อนการเรียนรู้ของตัวเอง เช่น “วันนี้ทำดีตรงไหน? อะไรที่ควรปรับปรุง?”
• สร้างนิสัยให้ลูกตรวจสอบงานก่อนส่ง
7. การริเริ่มลงมือทำ (Initiative)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการเริ่มทำสิ่งต่าง ๆ ด้วยตัวเอง
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• เริ่มทำการบ้านเองโดยไม่ต้องให้พ่อแม่เตือน
• หยิบหนังสือมาอ่านเองโดยไม่ต้องบอก
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• กระตุ้นให้ลูกลองทำสิ่งใหม่ ๆ ด้วยตัวเอง เช่น ทดลองทำอาหารง่าย ๆ
• ชมเชยเมื่อลูกเริ่มทำสิ่งต่าง ๆ โดยไม่ต้องรอให้บอก
8. การวางแผนและจัดลำดับความสำคัญ (Planning & Organization)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการจัดระเบียบและบริหารเวลา
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• วางแผนทำการบ้านที่ต้องส่งพรุ่งนี้ก่อนงานอื่น
• จัดตารางอ่านหนังสือก่อนสอบ
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• ใช้ To-Do List ให้ลูกจัดลำดับงานที่ต้องทำ
• ฝึกให้ลูกจัดเตรียมกระเป๋านักเรียนเอง
9. การตั้งเป้าหมายและมุ่งมั่น (Goal-Setting & Persistence)
✅ คืออะไร?
ความสามารถในการตั้งเป้าหมายและพยายามทำให้สำเร็จ
🎯 ตัวอย่างในชีวิตจริง
• ตั้งเป้าว่า “ฉันจะอ่านหนังสือวันละ 10 หน้า” แล้วทำได้จริง
• ฝึกเล่นเปียโนทุกวันจนสามารถเล่นเพลงที่ต้องการได้
🛠 วิธีช่วยพัฒนา
• ให้ลูกตั้งเป้าหมายเล็ก ๆ แล้วช่วยให้เขาทำสำเร็จ
• ชมเชยเมื่อเขามีความพยายาม ไม่ใช่แค่ผลลัพธ์
สรุป
EF คือทักษะชีวิตที่ช่วยให้เด็กเติบโตอย่างมีประสิทธิภาพ พ่อแม่สามารถฝึก EF ได้ผ่านกิจกรรมประจำวันง่าย ๆ ✨
เพราะ EF ที่ดี = ชีวิตที่ง่ายขึ้น และความสำเร็จที่ยั่งยืน 🚀😊
